Tatiana Țîbuleac, shkrimtare, gazetare dhe përkthyese moldavo-rumune, botoi në vitin 2018 këtë vepër të titulluar Kopshti prej qelqi. Më në fund, pas disa vjetësh, romani vjen i përkthyer në shqip me përkthimin mjeshtëror të Maniela Sotës. Në Kopshtin prej qelqi trajtohet tema e mëmësisë, e fëmijës së dashur/të padashur, pasojave tragjike të “mosdashurisë”, pendimit. Një roman i shkruar në mënyrë madhështore, për të na trazuar ndërgjegjen dhe për të na emocionuar.
Jemi përballë një tragjedie bashkëkohore. Një histori për bashkëjetesën në një lagje të Kishinjevit (kryeqyteti i Moldavisë) në një kohë shumë të vështirë dhe të prapambetur (nga vitet e fundit të okupimit sovjetik). Jemi dëshmitarë të sjelljeve të ndryshme të njerëzve (kryesisht grave), të detyruar të përshtaten për të mbijetuar në një vend ku origjina, kultura dhe gjuha e tyre janë të nënvlerësuara. Një vend ku, në fund të fundit, atyre u mohohet e drejta për t’i përkitur një identiteti. Lastoçika, jetime, zbulon një Kishinjev multikulturor kur birësohet nga një grua e vetmuar dhe ambicioze, e cila, fillimisht, nuk dihet nëse dëshiron t’i ofrojë asaj një të ardhme të begatë apo e ka blerë si punëtore, duke e shfrytëzuar në mënyrë të pamëshirshme si në romanet e Dikensit! E gjithë historia në Kopshtin prej qelqi rrëfehet nga kjo vajzë e vogël, e detyruar të mbijetojë në një botë të dekompozuar dhe të brishtë, e dërrmuar mes nënës birësues ruse dhe identitetit rumun, mes asaj që është dhe asaj që mund të ishte. Të gjitha ëndrrat e Lastoçika së vogël për të jetuar një jetë idilike shpërbëhen, kur Tamara Pavlovna e kthen atë realisht në një skllave. Kjo “nënë” do ta shfrytëzojë për vite me radhë për të mbledhur shishe, do ta privojë nga dashuria e dhembshuria dhe do ta çojë në rrugën tragjike të fatkeqësisë dhe dhunës, abuzimit dhe lakmisë, që do t’i krijojnë vajzës plagë që nuk do të shërohen kurrë. Ky roman është një lloj letre mallëngjyese drejtuar prindërve të saj biologjikë, një mënyrë për të dëbuar të gjitha mendimet e veta, ashpër dhe pa dhembshuri. Tema kryesore e trajtuar në vepër është marrëdhënia nënë-bijë, por edhe abuzimi, përdhunimi, alkoolizmi, lakmia për para dhe mungesa e empatisë. Të gjitha të vendosura në një kohë të errët të komunizmit… Pyetjet të ndjekin edhe pas leximit emocionues të këtij romani për formimin e një vajze që rritet mes dy gjuhëve dhe dy kulturave, në vitet kur ndryshojnë kufijtë dhe sistemet politike.
Țîbuleac i kushton vëmendje të veçantë gjuhës si shenjë kryesore e identitetit dhe si formues i botëkuptimit tonë. Gjuha e kapërcen funksionin e saj të thjeshtë komunikues dhe qëndron si një mjet pushteti ose nënshtrimi, suksesi ose dështimi, prestigji ose përbuzjeje. Një armë me të cilën mund të dallosh fituesit dhe humbësit, sipas Țîbuleac-ut.
“Ka një rrugë në Kishinjev, rruga më e gjatë dhe më e vështirë në botë. Në atë rrugë, ndërtesat, pemët, semaforët, madje edhe koshat e plehrave, madje edhe gropat, e dinë gjuhën ruse. Një herë më tha: ‘Nëse flet rusisht si budallaqe, më mirë fol moldavisht […] Rusishtja nuk është gjuhë e klasit të dytë.’ Dhe me gishtin tregues të përkulur më gjuajti në ballë shtatë herë.”
“Kopshti prej qelqi rikonfirmon hyrjen në letërsinë bashkëkohore të një shkrimtareje sa të talentuar aq edhe inteligjente, që di të ndërthurë mizorinë e vëzhgimit dhe dhembshurinë për vuajtjen, duke zbuluar tragjedinë e fateve dhe bukurinë e jetës.” – Gabriela Adameșteanu
“Romani i një brezi të tërë femëror dhe i një tregimtareje sa autentike, aq edhe befasuese”, shkruan Simona Sora.
Kopshti prej qelqi
Autore: Tatiana Țîbuleac
Kategoria: Botime për të rritur, Letërsi e huaj
Përkthyese: Maniela Sota
Viti i Botimit: 2021
Numri i faqeve: 200
Çmimi: 800 lekë